نسبت پوشش نقدینگی (LCR) راهنمایی برای درک

نسبت پوشش نقدینگی (LCR) یک معیار مالی است که توسط چارچوب Basel III معرفی شده است و هدف آن اطمینان از این است که مؤسسات مالی سطح مناسبی از دارایی‌های نقدی را برای برآورده کردن تعهدات کوتاه‌مدت در زمان‌های فشار مالی حفظ کنند. در واقع، این نسبت توانایی یک بانک را برای بقا در یک بحران نقدینگی در یک دوره ۳۰ روزه اندازه‌گیری می‌کند. LCR با تقسیم موجودی دارایی‌های نقدی با کیفیت بالا (HQLA) یک بانک بر مجموع جریان‌های نقدی خالص آن در ۳۰ روز آینده محاسبه می‌شود.

• دارایی‌های نقدی با کیفیت بالا (HQLA): این دارایی‌ها دارایی‌هایی هستند که می‌توان به راحتی آن‌ها را به نقد تبدیل کرد بدون اینکه تأثیر قابل توجهی بر قیمت بازار آن‌ها بگذارد. آن‌ها به دارایی‌های سطح ۱، سطح ۲A و سطح ۲B تقسیم‌بندی می‌شوند، که سطح ۱ مایع‌ترین است (مانند نقد و اوراق قرضه دولتی).

• خروجی‌های نقدی خالص: این نشان‌دهنده مجموع خروجی‌های نقدی مورد انتظار منهای ورودی‌های نقدی مورد انتظار در یک دوره استرس ۳۰ روزه است. این موضوع سناریوهای مختلفی را در نظر می‌گیرد، از جمله برداشت‌های سپرده‌گذاران و بدهی‌های سررسید شده.

نسبت پوشش نقدینگی (LCR) همچنان یک معیار کلیدی در تنظیم مقررات بانکی است و اطمینان حاصل می‌کند که مؤسسات مالی دارایی‌های نقدی با کیفیت بالا (HQLA) کافی را برای مقابله با اختلالات نقدینگی کوتاه‌مدت حفظ کنند. در سال 2025، چندین روند مهم ظهور کرده است:​

• تنظیمات نظارتی: بانک مرکزی هند (RBI) دستورالعمل‌های نهایی تسهیل‌شده‌ای را در مورد LCR معرفی کرده است که از اول آوریل ۲۰۲۶ به اجرا در خواهد آمد. انتظار می‌رود این تنظیمات تا ₹۳ تریلیون (۳۵.۲۴ میلیارد دلار) سرمایه برای بانک‌ها آزاد کند و به طور بالقوه رشد اعتبار را به میزان ۱.۴ تا ۲ درصد افزایش دهد. تغییرات شامل کاهش نسبت HQLA است که بانک‌ها باید در برابر سپرده‌های دیجیتالی نگه‌داری کنند و LCR بانک‌ها را به طور تقریبی ۶ درصد در پایان دسامبر بهبود می‌بخشد.

• آزمایش استرس پیشرفته: مؤسسات مالی به طور فزاینده‌ای آزمایش‌های استرس پیچیده‌ای را انجام می‌دهند تا اطمینان حاصل کنند که نسبت پوشش نقدینگی (LCR) آنها در شرایط نامساعد مختلف همچنان قوی باقی می‌ماند. این آزمایش‌ها اکنون شامل تجزیه و تحلیل داده‌های زمان واقعی و شبیه‌سازی‌های مبتنی بر سناریو هستند تا بتوانند چالش‌های احتمالی نقدینگی را بهتر پیش‌بینی کنند.

• ادغام فناوری: بانک‌ها از تجزیه و تحلیل‌های پیشرفته و راه‌حل‌های فین‌تک برای بهبود مدیریت نقدینگی و بهبود محاسبات LCR استفاده می‌کنند. پذیرش هوش مصنوعی و الگوریتم‌های یادگیری ماشین امکان پیش‌بینی دقیق‌تری از جریان‌های نقدی و شناسایی ریسک‌های نقدینگی را فراهم می‌آورد.

• هم‌راستایی جهانی مقررات: نهادهای نظارتی در سرتاسر جهان در حال بهبود چارچوب‌های LCR برای هم‌راستایی با چشم‌اندازهای مالی در حال تحول هستند. به عنوان مثال، سازمان نظارت بر مقررات مالی بریتانیا (PRA) پیشنهاداتی برای گنجاندن برخی از اوراق قرضه پوشش‌دار کشورهای ثالث به عنوان HQLA سطح 2A ارائه کرده بود، اما بعداً این پیشنهاد را برای رسیدگی به نگرانی‌های فنی پس گرفت.

• تمرکز بر سپرده‌های دیجیتال: با افزایش بانکداری دیجیتال، نهادهای نظارتی توجه بیشتری به ریسک‌های نقدینگی مرتبط با سپرده‌های خرده‌فروشی قابل دسترسی به صورت دیجیتال دارند. دستورالعمل‌های اخیر RBI این موضوع را با تنظیم نرخ‌های خروج برای چنین سپرده‌هایی منعکس می‌کند و به پتانسیل برداشت‌های سریع از طریق پلتفرم‌های دیجیتال اذعان می‌کند.

در حالی که نسبت پوشش نقدینگی (LCR) یک معیار استاندارد شده است که تحت چارچوب Basel III برای اطمینان از اینکه مؤسسات مالی دارایی‌های نقدی با کیفیت بالا (HQLA) کافی را برای مقابله با یک سناریوی استرس نقدینگی ۳۰ روزه حفظ کنند، کاربرد آن در انواع مختلف مؤسسات و محیط‌های نظارتی متفاوت است. این تفاوت‌ها نمایانگر پروفایل‌های ریسک نقدینگی و ساختارهای عملیاتی منحصر به فرد نهادهای مالی مختلف است.

• بانک LCR: بانک‌های تجاری سنتی تمرکز اصلی الزامات LCR بیسل III هستند. این مؤسسات ملزم به حفظ LCR حداقل 100% هستند تا اطمینان حاصل کنند که دارای HQLA کافی برای پوشش جریان‌های نقدی خالص در یک دوره استرس 30 روزه می‌باشند. ترکیب HQLA معمولاً شامل:

  • دارایی‌های سطح ۱:

    • نقدی
    • ذخایر بانک مرکزی
    • بدهی دولتی با کیفیت بالا

  • دارایی‌های سطح ۲:

    • سطح 2A: اوراق قرضه شرکتی با کیفیت بالا، برخی از اوراق قرضه پوشش‌دار
    • سطح 2B: اوراق قرضه شرکتی با رتبه پایین‌تر، سهام‌هایی که معیارهای خاصی را برآورده می‌کنند

بانک‌ها نسبت LCR خود را با تقسیم ارزش کل HQLA بر مجموع خالص جریان‌های نقدی خروجی در ۳۰ روز تقویمی آینده محاسبه می‌کنند. این نسبت باید به‌صورت روزانه حفظ شده و به مقامات نظارتی گزارش شود.

• شرکت سرمایه‌گذاری LCR: شرکت‌های سرمایه‌گذاری، از جمله کارگزاران و مدیران دارایی، معمولاً با چالش‌های نقدینگی متفاوتی نسبت به بانک‌های سنتی مواجه هستند. در حالی که همه شرکت‌های سرمایه‌گذاری مشمول الزامات LCR بیسل III نیستند، بسیاری از حوزه‌های قضایی استانداردهای نقدینگی مشابهی را متناسب با این نهادها پیاده‌سازی کرده‌اند. این استانداردها معمولاً موارد زیر را در نظر می‌گیرند:

  طبیعت فعالیت‌های شرکت (به عنوان مثال، تجارت اختصاصی، مدیریت دارایی‌های مشتری)

  • پروفایل نقدینگی دارایی‌های تحت مدیریت
  • پتانسیل برای برداشت یا بازخرید سریع مشتریان

به عنوان مثال، کمیسیون بورس و اوراق بهادار ایالات متحده (SEC) قوانین مدیریت ریسک نقدینگی را برای شرکت‌های سرمایه‌گذاری اجرا کرده است که از آن‌ها می‌خواهد دارایی‌ها را بر اساس نقدینگی طبقه‌بندی کرده و حداقل مقدار معینی از سرمایه‌گذاری‌های بسیار نقدشونده را حفظ کنند.

• نسبت LCR بانک مرکزی: بانک‌های مرکزی، هرچند که خود مشمول الزامات LCR نیستند، نقش حیاتی در چارچوب LCR ایفا می‌کنند با:

  • تعریف HQLA واجد شرایط برای نهادها در حوزه قضایی آنها
  • ارائه حمایت نقدینگی در زمان‌های فشار
  • نظارت و اجرای انطباق با استانداردهای LCR

به عنوان مثال، بانک مرکزی هند (RBI) به تازگی دستورالعمل‌های LCR خود را برای بهتر نشان دادن ریسک‌های نقدینگی مرتبط با بانکداری دیجیتال تنظیم کرده است. در آوریل 2025، RBI اعلام کرد که نیاز به حاشیه برای سپرده‌های خرده‌فروشی قابل دسترسی دیجیتال از 5% به 2.5% کاهش یافته است، با تأخیر در اجرای آن تا 1 آوریل 2026. این اقدام به منظور تقویت تاب‌آوری نقدینگی و هم‌راستا کردن استانداردهای هند با هنجارهای جهانی انجام شده است.

به عنوان مثال، اگر یک بانک ۵۰۰ میلیون دلار در HQLA داشته باشد و انتظار داشته باشد که ۳۰۰ میلیون دلار جریان نقدی خالص خروجی در ۳۰ روز آینده داشته باشد، نسبت پوشش نقدینگی (LCR) به صورت زیر محاسبه می‌شود:

این بدان معناست که بانک به ازای هر دلار خروج نقدی مورد انتظار، ۱.۶۷ دلار دارایی نقدی دارد که نشان‌دهنده وضعیت قوی نقدینگی است.

موسسات مالی از استراتژی‌های مختلفی برای حفظ و بهینه‌سازی نسبت نقدینگی خود (LCR) استفاده می‌کنند:

• مدیریت دارایی و بدهی (ALM): این شامل مدیریت دارایی‌ها و بدهی‌های بانک به گونه‌ای است که بتواند به تعهدات مالی خود پاسخ دهد در حالی که بازدهی را به حداکثر می‌رساند.

• چارچوب مدیریت ریسک نقدینگی: ایجاد یک چارچوب جامع که سیاست‌ها و رویه‌هایی را برای نظارت و مدیریت ریسک‌های نقدینگی مشخص می‌کند.

• تنوع منابع تأمین مالی: کاهش وابستگی به هر منبع تأمین مالی واحد برای افزایش نقدینگی کلی.

نسبت پوشش نقدینگی (LCR) یک معیار نظارتی اساسی است که برای اطمینان از این که مؤسسات مالی دارای دارایی‌های نقدی با کیفیت بالا (HQLA) کافی برای زنده ماندن در یک سناریوی استرس مالی ۳۰ روزه هستند، طراحی شده است. با حفظ یک LCR قوی، بانک‌ها می‌توانند به طور مؤثر به استانداردهای نظارتی تعیین شده توسط چارچوب Basel III پاسخ دهند و بدین ترتیب اعتبار خود را در میان سپرده‌گذاران و سرمایه‌گذاران افزایش دهند. با توجه به تغییرات سریع در چشم‌انداز مالی، به ویژه با ظهور بانکداری دیجیتال و نوآوری‌های فین‌تک، اهمیت نظارت و مدیریت LCR تنها افزایش خواهد یافت. مؤسساتی که LCR را در اولویت قرار می‌دهند نه تنها ریسک‌های نقدینگی را کاهش می‌دهند بلکه محیط بانکی پایداری را نیز ایجاد می‌کنند که برای سلامت کلی اقتصاد حیاتی است. آگاهی از آخرین به‌روزرسانی‌های نظارتی و بهترین شیوه‌ها در مدیریت نقدینگی برای مؤسسات مالی که به دنبال پیمایش در پیچیدگی‌های بازار امروز هستند، بسیار مهم خواهد بود.