Gölge Ekonomi Endeksi (SEI) Açıklandı Küresel Eğilimler ve Resmi Olmayan Ekonomilerin Etkisi

Gölge Ekonomi Endeksi (SEI), küresel ölçekte gayri resmi ekonomik faaliyetlerin boyutunu ve etkisini nicel olarak ölçen kritik bir metriktir. Bu açıklayıcı metin, SEI’nin önemine, metodolojilerine ve son trendlerine, güvenilir kaynaklar ve gerçek dünya örnekleri ile desteklenerek derinlemesine bir bakış sunmaktadır.

Gölge ekonomisi, genellikle gayri resmi veya yeraltı ekonomisi olarak adlandırılır, hükümet tarafından düzenlenmeyen veya resmi iş yasalarıyla kapsanmayan tüm ekonomik faaliyetleri içerir. Bu, vergi amaçları için rapor edilmeyen işlemleri, kayıtsız işletmeleri ve gayri resmi istihdam düzenlemelerini kapsar. Uluslararası Para Fonu’na (IMF) göre, gölge ekonomisi birçok ülkede GSYİH’nın önemli bir kısmını oluşturabilir ve bu oran gelişmekte olan ülkelerde %10’dan %40’tan fazlasına kadar değişebilir (IMF).

• Düzenlenmemiş Faaliyetler: İşlemler, hükümet denetiminin dışında gerçekleşir; bu da vergi kaçakçılığına ve tüketici korumasının olmamasına yol açabilir.

• İstihdam: Gölge ekonomisindeki birçok işçi resmi sözleşmelere, sosyal haklara ve iş güvencesine sahip değildir.

• Sektör Varyasyonu: Gölge ekonomisi, tarım, inşaat ve hizmetler gibi sektörlerde daha yüksek yaygınlıkla olmak üzere, sektörler arasında önemli ölçüde farklılık göstermektedir.

Gölge Ekonomi Endeksi, politika yapıcılar, ekonomistler ve araştırmacılar için değerli bir araç olarak hizmet eder. Gayri resmi ekonomik faaliyetlerin kapsamı ve bunların ekonomik politika ve yönetişim üzerindeki etkileri hakkında bilgiler sunar.

• Ekonomik Politika: Gölge ekonomisinin boyutunu anlamak, hükümetlerin etkili ekonomik politikalar ve vergi stratejileri oluşturmasına yardımcı olur.

• Sosyal Adalet: Gelir dağılımındaki eşitsizlikleri ve işçi haklarını vurgular, sosyal koruma önlemleri üzerine tartışmaları teşvik eder.

• İş Ortamı: Büyük bir gölge ekonomisi, resmi iş faaliyetlerini caydıran ağır bir düzenleyici ortamı gösterebilir.

SEI genellikle anket verileri, ekonomik göstergeler ve istatistiksel modellerin bir kombinasyonu kullanılarak hesaplanır. İşte kullanılan başlıca metodolojiler:

• Anketler: Gölge ekonomisi ve kayıtdışı istihdam konusundaki kamu algısını değerlendiren ulusal anketler.

• Ulusal Hesaplar: Ulusal ekonomik hesaplardan elde edilen veriler, gölge ekonominin boyutunu tahmin etmek için bir temel sağlar.

• İstatistiksel Modeller: Ekonometrik modeller, gölge ekonominin GSYİH ve istihdama katkısını tahmin eder.

1. Kaynak Dışı İstihdamın Tahmini: Bu, kaynağı belirsiz sektörlerde iş gücü katılım oranlarını analiz etmeyi içerir.

2. GSYİH Katkısı: Tüketim, gelir ve üretim verilerine dayalı olarak gölge faaliyetlerden GSYİH katkısını tahmin etme.

3. Karşılaştırmalı Analiz: Farklı ülkeler ve bölgeler arasındaki bulguları karşılaştırarak küresel eğilimleri anlamak.

Son veriler, küresel gölge ekonomisinin ekonomik krizler, düzenleyici değişiklikler ve teknolojik ilerlemeler gibi çeşitli faktörler nedeniyle dalgalanmalar yaşadığını ortaya koyuyor. World Economics tarafından yayımlanan bir çalışma, gölge ekonominin boyutunun özellikle gelişmekte olan ülkelerde arttığını ve bu ülkelerde GSYİH’nın %40’ına kadar temsil edebileceğini göstermektedir (World Economics).

• Sahra Altı Afrika: Sınırlı iş fırsatları ve düzenleyici zorluklar nedeniyle yüksek düzeyde kayıtdışılık.

• Avrupa: Bazı AB ülkelerinin gölge ekonomi oranları daha düşükken, Doğu Avrupa hala önemli ölçüde kayıtdışı faaliyetler görmekte, bu genellikle ekonomik geçiş sorunlarıyla bağlantılıdır.

• Asya: Hızlı kentleşme ve ekonomik büyüme, özellikle inşaat ve hizmetler alanında, kayıtdışı istihdamda bir artışa yol açmıştır.

Güney Afrika’daki Ticaret, Sanayi ve Rekabet Departmanı (DTIC), gölge ekonominin resmi sektör üzerindeki etkilerini tanımıştır. Son girişimler, gayri resmi işletmeleri resmi ekonomiye entegre etmeyi, girişimciliği ve istihdam yaratmayı teşvik etmeyi amaçlamaktadır (DTIC).

2025 yılında yapılan bir çalışma, İtalya’nın gölge ekonomisinin GSYİH’sinin yaklaşık %27’sini oluşturduğunu gösterdi ve yüksek vergilendirme ile düzenleyici yüklerin getirdiği zorlukları vurguladı. Gölge ekonomiyi azaltma çabaları arasında vergi reformları ve resmi hale getirme teşvikleri bulunmaktadır.

Ekonomistler, gölge ekonominin çift taraflı bir kılıç olabileceğini savunuyor. İşsiz bireyler için bir güvenlik ağı sağlarken, aynı zamanda resmi işletmeleri ve vergi gelirlerini de zayıflatabilir. Ulusal Ekonomik Araştırmalar Bürosu’nun (NBER) belirttiği gibi, gölge ekonominin dinamiklerini anlamak, etkili ekonomik yönetim için hayati öneme sahiptir.

Gölge Ekonomi Endeksi, dünya genelindeki resmi olmayan ekonomik faaliyetlerin karmaşıklıklarını anlamak için hayati bir araçtır. SEI’yi analiz ederek, politika yapıcılar kayıtdışılığı azaltma, yönetişimi geliştirme ve sürdürülebilir ekonomik büyümeyi teşvik etme stratejileri geliştirebilirler.

Gölge Ekonomi Endeksi’ni anlamak, bilinçli ekonomik politikalar geliştirmek için gereklidir. Gölge ekonominin ölçeğini ve etkisini tanıyarak, hükümetler kayıtdışılığın zorluklarını daha iyi ele alabilir, sosyal adaleti artırabilir ve daha kapsayıcı bir ekonomik ortamı teşvik edebilir.